सोती घटनामा २५० पृष्ठ लामो फैसला, हुल बाँधेर आक्रमण भएको ठहर

कानुनका विभिन्न सिद्धान्तका आधारमा हेर्दा सोती घटनामा प्रतिवादीहरूको सामूहिक सक्रियताका कारण मृतकहरूलाई कर्तव्य गरी मारेको पुष्टि हुन आएको अदालतले फैसलामा विश्लेषण गरेको छ।

अदालती तथा अनुसन्धान प्रक्रियाबाट भेटिएका आधार र प्रमाणका आधारमा प्रतिवादीहरू डम्बरबहादुर मल्ल (चौरजहारी नगरपालिका–८ का तत्कालीन वडा अध्यक्ष), सोती गाउँका नेत्रबहादुर मल्ल, रेशम मल्ल, सविन पुन, नवीनकुमार घर्तीमगर, विराज पुन मगर, धनराज राना, भीमबहादुर पुन, रमित पुन मगर, डिल्ली मल्ल ठकुरी, प्रेमबहादुर ठकुरी, सन्तोष मल्ल, मानबहादुर मल्ल, टोपबहादुर मल्ल, मोहन पुन मगर, इर्दबहादुर ठकुरी, तिलक चन्द, लिपेन्द्रकुमार मल्ल, हर्कबहादुर मल्ल, विनोद मल्ल, विष्णु मल्ल, नवराजकी प्रेमिकाका बुबा परिवर्तित नाम ५४ रुकुम पश्चिम ३६ (१) र दाजु ५४ रुकुम पश्चिम ३६ (३) लाई जन्मकैद सजाय फैसला ठहरिएको उल्लेख गरिएको छ।उनीहरूले मुलुकी अपराध संहिता, २०७४ को दफा १७७ (१) को कसुर गरेकाले प्रतिवादीहरूलाई १७७ (२) बमोजिम जन्मकैद सजाय ठहरिएको पूर्णपाठमा उल्लेख छ। जन्मकैद २५ वर्ष हुन्छ। अदालतले नवराजकी प्रेमिकाका भाइलाई उमेरका आधारमा २५ वर्षभन्दा कम कैद सजाय सुनाएको छ। जन्मकैदको सजाय पाएका ठकुरी समुदायका १७ जनालाई जातीय विभेदको कसुरमा थप दुई बर्ष कैद र ५० हजार रुपैयाँ जरिवाना तोकिएको छ।

नवराजकी प्रेमिका र उनकी आमालाई भने जातीय विभेदमा २ वर्ष कैद सुनाएको छ। तर उनी नाबालिग भएकाले १ वर्ष ४ महिनामात्र कैद बसे पुग्ने फैसलामा उल्लेख छ। फैसला अनुसार प्रेमिकाले नवराजलाई जातीय विभेदजन्य गाली गरेको उनको मोबाइल मेसेजबाट देखिएकोले उक्त सजाय सुनाइएको हो।

उनकी आमाले नवराजलाई अमर्यादित भाषा प्रयोग गरी जातीय विभेदजन्य शब्द प्रयोग गर्दै होच्याएर कानुनविपरित व्यवहार गरेको र त्यसमा अन्य प्रतिवादीहरुले साथ दिएबाट जातीय तथा अन्य सामाजिक छुवाछुत विरूद्ध कसुर गरेको पु्ष्टी हुने फैसलामा उल्लेख छ।

‘जातीय विभेद तथा छुवाछुतजन्य कार्य आफैं गर्ने तथा अरुमार्फत गराउने कुरालाई मात्रै निषेध गरिएको नभएर त्यस्तो भेदभाव तथा छुवाछुतजन्य निषेधित कार्यलाई समर्थन गर्ने, दुरुत्साहन गर्ने वा उकास्ने कार्यलाई समेत वर्जित गरी दण्डनीय बनाईएको छ,’ पूर्णपाठमा भनिएको छ, ‘कसैले कसैउपर कुनै विभेदजन्य काम गरे वा गराएमा जातीय भेदभाव तथा छुवाछुत गरेको मानिने व्यवस्था छ।’

पूर्णपाठमा घटनाको मुख्य कारण दलित समुदायका युवक र कथित गैरदलित समुदायकी युवतीबीचको प्रेम सम्बन्ध र छुवाछूतको आधारमा गरिने बन्देजलाई मानिएको छ।

नवराज विकले आफ्नी प्रेमिकालाई फकाएर भागी विवाह गर्ने, नभए जर्बजस्ती गर्ने र युवती पक्षले दलित समुदायमा छोरीको विवाह हुनबाट रोक्ने दुवै पक्षको पूर्व तयारी एवम् सतर्कता अपनाउने क्रममा घटना घटेको उल्लेख पूर्णपाठमा गरिएको छ।

नवराज र युवतीबीच रहेको प्रेम सम्बन्ध र बीचमा आएको मनमुटाव पनि घटनाको अर्को कारण मानिएको छ। प्रेम सम्बन्धमा रहेका बेला नवराज साथीसँग बेलाबेला युवतीको घर जाने गरेको र एकपटक युवती तर्फकाले उनलाई प्रहरी थुनामा पठाएपछि दुई जनाबीच मनमुटाव सिर्जना भएको फैसलामा उल्लेख छ।दुई जनाबीच मनमुटाव पैदा भएपछि नवराजले युवतीलाई जबर्जस्ती भए पनि आफ्नो बनाउने हठ गरेको विभिन्न व्यक्तिको बयानबाट खुलेको पूर्णपाठमा उल्लेख छ।

२०७७ जेठ १० गतेको जातीय नरसंहारका रूपमा लिइएको सोती घटनामा सोती गाउँका स्थानीयको आक्रमणबाट नवराज विक, भेरी नगरपालिका–४ कै १७ वर्षीय गणेश बुढामगर, २१ वर्षका सञ्जु विक, भेरी नगरपालिका–११ का १८ वर्षीय लोकेन्द्र सुनार, गोविन्द शाही र रुकुम पश्चिमको चौरजहारी नगरपालिका–१ का २० वर्षीय टीकाराम नेपालीको मृत्यु भयो।

उनीहरूको शव फरकफरक दिन, फरक स्थानमा भेरी नदीमा फेला परेको थियो।

घटना भएको तीन दिनमा २०७७ जेठ १३ गते पीडित परिवारले २० जनाविरूद्ध जिल्ला प्रहरी कार्यालय जाजरकोटमा किटानी जाहेरी दिएका थिए। जाहेरीका आधारमा प्रहरीले तत्कालीन वडाध्यक्ष मल्लसहित २० जनालाई पक्राउ गर्‍यो। बाँकी १४ जनालाई पक्राउ परेकाहरूको बयानका आधारमा पक्राउ गरिएको थियो।

सरकारी वकिल कार्यालयमार्फत् ३४ जनाविरूद्ध मुद्दा दायर गरिएको थियो। उनीहरूमध्ये थुनछेक बहसका क्रममा नाबालक नवराजकी प्रेमिका र भाइसहित ११ जनालाई साधारण तारेखमा छाडिएको थियो।

गएको मंसिरमा भएको घटनामाथिको अन्तिम सुनुवाइमा २३ जना वकिलहरूले बहस गरेका थिए।

सुनुवाइका क्रममा सरकारी वकिलसहित १८ जनाले वादी (पीडित) तर्फबाट बहस गरेका थिए भने ५ जना निजी वकिलहरूले प्रतिवादी (पीडक) तर्फबाट बहस गरेका थिए। सेतोपाटी