प्रविधिमा आधारित उपकरणहरु आएदेखि बिक्न छाडे जाँतो सिलौटो ,पत्थरकट्टा जातीको पुर्ख्यौली पेशा संकटमा

मनोज यादव— सर्लाही,भदौ ३० गते

केही वर्ष अघिसम्म दाल,गहुँ ,मसला आदी पिँध्नको लागि प्रविधिमा आधारित मिक्सचर तथा अन्य उपकरणहरु थिएन। परम्परागत जाँतो र सिलौटोकै प्रयोग हुने गरेको थियो ।

तर पछिल्लो समय आधुनिकतासँगै भित्रिएको दाल, गहुँ पिँध्ने मिल र मसला पिँध्ने ग्राइण्डिङ्ग मेशिन तथा मिक्सचर जस्ता विद्युतीय उपकरणका कारण जाँतो र सिलौटो बिक्री हुन छाडेको छ।

बजारमा सहजै उपलब्ध हुने यस्ता आधुनिक उपकरणका कारण ढुँगाबाट बनाइएका परम्परागत जाँतो र सिलौटो बिक्री हुन छाडेपछि आफुहरुको पुर्ख्यौली पेशा संकटमा परेको भन्दै पत्थरकट्टा समुदायले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।

केही वर्ष अघिसम्म सर्लाहीका विभिन्न स्थानमा ढुँगाले बनाइएको लोहोरो,सिलौटो,जाँतो लगायतका घरायसी प्रयोगका सामानहरु बिक्री गर्दै आएका पत्थरकट्टाहरु अहिले पेशाबाट बिस्थापित हुने अवस्थामा पुगेका छन् ।

मानिसहरु कुटानी पिसानीका लागि ढुँगाबाट बनाइएका लोहोरो,सिलौटो,जाँतो, ओखल लगायतका परम्परागत उपकरणहरुको साटो आधुनिक उपकरणहरुको प्रयोग गर्न थालेका छन् ।

हातले बनाइएका उपकरणहरुले बजार पाउन छाडेकोले आफुहरुको पेशा व्यवसाय नै डगमगाउने अवस्थामा पुगेको उनीहरूले गुनासो गरेका छन।

तयारी मसलाको धुलो बजारमा आउनु र मसला पिस्नका लागि आधिुनिक मेसिनहरु बजारमा पाइनुले सिलौटो र लोहोरोको माग घट्दै गएको देखिन्छ ।

सिलौटो, जाँतो र ओखल बनाउन पहाडबाट ढुँगा खोजेर ल्याउनुपर्छ।सय वटा ढुँगामा २ वटा ढुँगा मात्र काम लाग्ने हुन्छ।

एउटा सिलौटोको मुल्य चार सयदेखि छ सयसम्म र जाँतोको मुल्य एक हजारदेखि पन्ध्र सय रुपियाँसम्ममा बिक्री हुने गरेकोमा लागत मुल्यसमेत असुल उपर हुँदैन ।

एउटा जाँतो ,सिलौटो तयार पार्न दिनभर लाग्ने गरेको मलंगवा नगरपालिका वडा न-४ का पत्थरकट्टा अशोक थबइ बताउँछन् ।

पुर्खादेखि चल्दै आएको आफ्नो व्यवसाय पुस्तान्तरण हुँदै आएको भए पनि अब पुस्तान्तरण नहोला कि भन्ने चिन्ता लागेको छ।

सरकारले यदी मद्दत गरिदिए छोराछोरीलाई पढाउने थियौं उनले बताए ।

नेपालमा लोपोन्मुख जातीको सूचिमा रहेको थबइहरुको संख्या दुई सय घरधुरी मात्र रहेको तथ्यांकमा उल्लेख छ।

थबइ समुदायका पत्थरकट्टाहरु सर्लाहीको सदरमुकाम मलंगवा ,लालबन्दी, हरीवन, ईश्वरपुर,बरहथवा र बाग्मती नगरपालिकाका विभिन्न स्थानमा सानो छाप्रो बनाएर त्यसैमा परिवारसहित गुजाराका लागि आफ्नो पुर्ख्यौली पेशामा लागेको देख्न सकिन्छ ।

पछिल्लो समय तिब्र गतिमा विकास भईरहेको आधुनिक प्रविधिको सिधा असर पत्थरकट्टा जस्तै अरु परम्परागत पेशाका जाती समुदायहरुमा पनि परेको छ।

उनीहरु पनि आफ्नो पेशाबाट क्रमिक रुपमा बिस्थापित हुँदै गइरहेको पाइन्छ ।